Homofobi Nedir? Homofobi Söylemi LGBT Hareketi İçin İdeolojik Bir Araç mı?

Homofobi, LGBT hareketi tarafından sıkça kullanılan bir kavramdır. Ancak çoğu zaman yalnızca bir kavram olmanın ötesine geçerek, LGBT hareketine toplumsal ve ideolojik boyutta dokunulmazlık kazandıran yapısıyla dikkat çekmektedir. Peki homofobi nedir? Homofobik kime denir? Bu yazıda homofobinin tanımını ve LGBT topluluğu tarafından nasıl stratejik bir araç olarak kullanıldığını inceleyeceğiz.

Homofobi Ne Demektir?

Homofobi (İngilizce homophobia), Yunanca "homo-" (aynı, benzer) ve "-phobos” (korku) kelimelerinin birleşiminden türetilmiş bir terim. İlk kez 1960'larda Yahudi asıllı Amerikalı klinik psikolog George Weinberg tarafından kullanıldı. 

Yazılı olarak ilk kez 1969 yılında Screw adlı Amerikan porno dergisinde geçti. Dergide, heteroseksüel erkeklerin başkalarının kendilerini eşcinsel sanmasından duydukları korku üzerine yapılan bir tartışmada yer aldı. Aynı yıl Time dergisindeki bir makalede de kullanılarak kamu gündemine taşındı [1].

Terimi ilk kez kullanan Weinberg, homofobiyi eşcinsellere karşı duyulan korku, nefret veya düşmanlık olarak tanımladı ve bu durumu psikolojik bir olgu olarak ele aldı.

Yaşadığı dönemde, Amerikan Psikiyatri Birliği (APA), Dünya Sağlık Örgütü (WHO) gibi önde gelen sağlık kuruluşları eşcinselliği ruhsal hastalık olarak sınıflandırılıyordu. Weinberg, bu görüşü reddetti ve eşcinsel aktivistlere destek vererek Amerikan Psikiyatri Birliği'ne baskı uyguladı. Kendisi, homofobi terimini icat etmenin yanı sıra LGBT hareketine verdiği destekle de ön plana çıktı [2].

Homofobinin Günümüzdeki Anlamı

Homofobi terimi, Weinberg’ün iddia ettiği üzere psikolojik bir olgu olarak kabul görmedi. Hem eşcinsel hem de heteroseksüel eleştirmenler, fobi sözcüğünün genellikle bir tür akıl hastalığı olan, mantıksız ve kontrol edilemez bir korkuyu tanımladığına dikkat çekerek, homofobiye eşlik eden duyguların korkudan çok öfke veya tiksinti olduğunu ifade etti. Ayrıca, terimin anlamının fazla genişlediği ve fiziksel saldırıdan çıkarak bireysel düşüncelerden devlet politikalarına kadar birçok alanı etkileyecek şekilde kullanıldığı vurgulandı [1]. 

Nitekim Amerika merkezli haber ajansı The Associated Press (AP), 2012'de yayınladığı stil kılavuzunda "homofobi" kelimesinin kullanımını sınırlandırdı. Gazeteciler için bir rehber olan bu kılavuz, kelimelerin doğru ve tarafsız kullanımını sağlamayı amaçlıyordu. AP, homofobi kelimesinde geçen “fobi”nin ciddi bir zihinsel bozukluğa işaret eden psikiyatrik ve tıbbi bir terim olduğunu, siyasi ve sosyal bağlamlarda kullanılmaması gerektiğini belirterek kelimenin kullanımını sınırlandırdı. AP, daha tarafsız bir terim olarak “anti-gay” (eşcinsel karşıtı) teriminin kullanılmasını önerdi [3]. Bu karar, homofobinin belirsiz ve spekülatif bir terim olduğunu doğrular nitelikteydi.

LGBT ve Homofobi ile Mücadele

LGBT ideolojisi, aktivist bir yapıdan kurumsal bir yapıya geçerken homofobi kavramını önemli bir stratejik araç olarak kullandı. Homofobi ile mücadele adı altında, LGBT topluluğunun değerleriyle uyuşmayan fikirler, şahıslar ve hareketler baskı altına alındı.

LGBT hareketinin homofobi ile mücadele kapsamında yürüttüğü stratejiler şu şekilde sıralanabilir: 

1. Sansür ve Baskı Aracı Olarak Kullanma: LGBT hareketine yönelik eleştirileri homofobi veya “nefret suçu” olarak nitelendirerek, bu görüşlerin kamusal alanda ifade edilmesini zorlaştırmak.
2. Uluslararası Kurumlarla İş Birliği: Birleşmiş Milletler gibi küresel kuruluşlarla iş birliği yaparak homofobiyle mücadele başlığı altında uluslararası baskı mekanizmaları oluşturmak.
3. Hukuki Yaptırımlar: Homofobiye karşı yasalar ve düzenlemeler çıkararak, LGBT ideolojisini eleştiren kişi ve kuruluşların hukuki yaptırımlarla karşı karşıya kalmasını sağlamak.
4. Medya Aracılığıyla Kültürel Baskı: Ana akım medya, sosyal medya platformları ve popüler kültür aracılığıyla homofobi söylemini yaygınlaştırarak LGBT karşıtı görüşleri toplum nezdinde marjinalleştirmek.
5. Eğitim Sistemine Entegrasyon: LGBT ideolojisini okul müfredatına dahil ederek genç nesilleri homofobi karşıtı bir perspektifle yetiştirme politikası yürütmek.
6. Uluslararası Farkındalık Günleri: 17 Mayıs Uluslararası Homofobi, Bifobi ve Transfobi Karşıtı Gün (IDAHOBIT) gibi etkinlikler düzenleyerek homofobi karşıtı söylemi yaygınlaştırmak. Homofobik olarak nitelendirilen söz ve davranışları toplum nezdinde olumsuz göstermek, sözde farkındalık oluşturmak ve LGBT hareketinin taleplerini daha geniş kitlelere kabul ettirmek.

Gelinen noktada LGBT karşıtı görüş ve düşünceler “homofobik söylem”, “homofobik davranış”, “homofobik nefret” veya “homofobik saldırı” olarak nitelendirildi. Yapılan lobi faaliyetleri sonucu birçok ülkede, LGBT karşıtı söz ve eylemler “cinsel yönelim” veya “cinsiyet kimliği” temelli ayrımcılık ve nefret suçu kapsamına alındı.

Bir Spekülasyon Örneği: “Homofobi Öldürür” Söylemi, Eşcinsel İntiharları ve Gerçekler

LGBT hareketi “homofobi öldürür” söylemini öne sürerek toplum üzerindeki etkisini genişletmeye çalışıyor. Bu söylem doğrultusunda, eşcinsel intiharları dahi homofobi ile ilişkilendiriliyor. LGBT hareketi eşcinsel intiharlarını toplumsal kabul eksikliğine ve homofobiye bağlayarak, toplumda suçluluk duygusu oluşturma ve LGBT karşıtı görüşleri baskılama stratejisi izliyor.

Araştırmalar, eşcinsellerin heteroseksüellere kıyasla yüksek intihar oranlarına sahip olduğunu gösteriyor [4]. LGBT hareketi bunun sebebi olarak toplumsal kabulün yokluğu ve homofobiye işaret etse de toplumsal kabulün yüksek olduğu ülkelerde de benzer sonuçların elde edildiği görülüyor [5]. Bu durum, konunun homofobi veya toplumsal kabul eksikliğinden ziyade daha içsel ve kişisel nedenlerle gerçekleştiği düşüncesini güçlendiriyor.

Sonuç olarak homofobi, bağlam ve kullanım amacına göre birden fazla anlama gelebiliyor. Ancak bu kavramın sınırlarının belirsiz olması ve LGBT hareketi tarafından bir baskı unsuru olarak kullanılması eleştirel düşünce ile nefret söylemi arasındaki çizginin de muğlaklaşmasına neden oluyor. Gelinen noktada, eşcinselliğe dair tüm karşıt görüşler hukuki ve toplumsal düzeyde susturuluyor, ifade özgürlüğü tehdit altına giriyor. LGBT hareketi, kendi görüşlerini savunurken sınırsız ifade özgürlüğü talep ediyor ancak ideolojiyi eleştiren kişi veya topluluklara aynı hakkı tanımıyor.

Sıkça Sorulan Sorular

Homofobik nedir?

LGBT topluluğu, eşcinsellere karşı olumsuz tutum, eleştiri veya karşıt görüş bildiren kişiler veya davranışları homofobik olarak nitelendirir.

İçselleştirilmiş homofobi nedir?

Eşcinsellerin, toplumdan gelen olumsuz tutumları içselleştirmesi ve eşcinselliklerini reddetmeleri veya bu konuda olumsuz hissetmeleri içselleştirilmiş homofobi olarak adlandırılır.

Heteroseksizm nedir?

Heteroseksüelliğin üstün ve toplum tarafından kabul gören tek geçerli cinsel yönelim olduğunu savunan görüştür. Bu kavram homofobi ile birlikte veya onun yerine de kullanılabiliyor.

Heterofobi ne demek? 

Heteroseksüellere karşı olumsuz tutum, davranış veya ayrımcılık gösterme durumudur.

Homofobi suç mu?

Türk Ceza Kanunu'nda homofobiye özel bir suç tanımı bulunmuyor. Ancak herhangi bir insana yönelik tehdit, hakaret veya fiziksel saldırı gibi eylemler mevcut yasalar kapsamında suç teşkil ediyor. 

Kaynaklar

[1] Grimes, William. "George Weinberg Dies at 87; Coined ‘Homophobia’ After Seeing Fear of Gays." The New York Times, 22 Mart 2017, https://www.nytimes.com/2017/03/22/us/george-weinberg-dead-coined-homophobia.html. (Erişim tarihi: 25 Şubat 2025)
[2] Bullough, Vern L. Before Stonewall: Activists for Gay and Lesbian Rights in Historical Context. Routledge, 18 Nov. 2002.
[3] Byers, Dylan. "AP Nixes 'Homophobia', 'Ethnic Cleansing'." Politico, 26 Kasım 2012, https://www.politico.com/blogs/media/2012/11/ap-nixes-homophobia-ethnic-cleansing-150315. (Erişim tarihi: 25 Şubat 2025)
[4] G. Remafedi, S. French, M. Story, M.D. Resnick, and R. Blum, (1998):The relationship between suicide risk and sexual orientation: results of a population-based study. American Journal of Public Health 88, 57_60, https://doi.org/10.2105/AJPH.88.1.57
King, M., Semlyen, J., Tai, S.S. et al. A systematic review of mental disorder, suicide, and deliberate self harm in lesbian, gay and bisexual people. BMC Psychiatry 8, 70 (2008). https://doi.org/10.1186/1471-244X-8-70 
[5] Fergusson DM, Horwood LJ, Beautrais AL. Is sexual orientation related to mental health problems and suicidality in young people? Arch Gen Psychiatry. 1999 Oct;56(10):876-80. doi: 10.1001/archpsyc.56.10.876. PMID: 10530626.